Rzepak jest opłacalną i rozwojową uprawą w warunkach Polski, jednak wysokie plony osiąga na stanowiskach lepszych, kompleksu żytniego b. dobrego oraz pszennego b. dobrego i dobrego.
Odmiany rzepaku
Bardzo ważnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na wielkość plonu jest odpowiedni dobór odmiany rzepaku. Corocznie powiększa się liczba odmian tych zarejestrowanych i przebadanych w Polsce, jak również nowości wchodzących z listy Unii Europejskiej. Wybierając odmianę należy kierować się nie tylko kryteriami potencjału plonowania, ale brać pod uwagę również wskaźnik mrozoodporności ( w rejonach narażonych na srogie zimy). Polecane odmiany mające bardzo dobre parametry to odmiany Sundance, Broadway oraz Finley.
Jakie znaczenie ma pH stanowiska w uprawie rzepaku? OGROMNE!
Wysiew na stanowiskach o odczynie poniżej 5,8 powoduje zły rozwój początkowy roślin oraz, w późniejszych fazach rozwojowych, gorsze przyswajanie składników wnoszonych poprzez nawożenie. Jeśli zachodzi konieczność wapnowania to najlepiej wykonać je pod przedplon. Nieuregulowane pH gleby wpływa również na niedobór magnezu w roślinach. Zaleca się więc wapnowanie przy użyciu nawozów wapniowo – magnezowych. Trzeba zdawać sobie sprawę, że przyczyną niskiego wykorzystania potencjału plonotwórczego rzepaku (wynosi ono 50-55% plenności odmian) jest właśnie niski poziom nakładów na uprawę oraz mała (niepełna) kompleksowość technologii. Rachunek ekonomiczny kosztów produkcji nasion rzepaku dowodzi, że rozwinięte
i integrowane technologie, pomimo stosunkowo wysokich nakładów na 1 ha (stanowią one równowartość pieniężną około 17, a nawet 24 dt nasion), gwarantują najkorzystniejszą nadwyżkę bezpośrednią z 1 ha. Dobra wydajność w tych technologiach czyni, że koszty jednostkowe (koszty produkcji 1 tony nasion) są stosunkowo niewiele wyższe w stosunku do tych, jakie powstają w technologiach ekstensywnych
i uproszczonych.
Płodozmian
Ważnym czynnikiem jest umiejscowienie rzepaku w płodozmianie. Najwyższe plony uzyskuje rzepak siany po strączkowych, mieszankach zbożowo – strączkowych, jak również wczesnych ziemniakach. Pomimo to w Polsce większość plantacji lokalizuje się po wcześnie schodzących z pola zbożach. Ze względu na fakt, że rzepak jest żywicielem pośrednim mątwika burakowego zaleca się możliwie jak najrzadszą uprawę w płodozmianie z burakami cukrowymi. Niewskazana jest uprawa rzepaku po sobie i siew materiałem zebranym z własnej plantacji ze względu na możliwość utraty cech jakościowych nasion wynikających
z łatwości przepylenia z innymi uprawami i chwastami krzyżowymi.
Stanowisko pod rzepak
Stanowisko pod rzepak należy przygotować bardzo starannie wykonując zestaw uprawek pożniwnych
i przedsiewnych. Po zbożach należy jak najszybciej zniszczyć ściernisko (podorywka, talerzowanie). Orka siewna powinna być wykonana na głębokość 20-22 cm wystarczająco wcześnie, aby gleba „osiadła” i wrócił naturalny podsiąk. W przypadku orki późniejszej należy zastosować wał kruszący i ugniatający. Uprawę przedsiewną wykonuje się najczęściej przy użyciu agregatu uprawowego.
Siew rzepaku
Rzepak sieje się na głębokość 1,5-2 cm w dobrze uprawioną glebę. Norma wysiewu wynosi ok. 3,5 kg/ha co przy kwalifikowanym materiale siewnym i dobrych wschodach zapewnia obsadę na poziomie 70-80 roślin/m2. Rzepak ozimy jest rośliną wymagającą wczesnego i terminowego siewu. W rejonie północno – wschodnim rzepak sieje się najwcześniej (około 15 sierpnia), w Polsce centralnej – około 20 sierpnia, natomiast w Polsce zachodniej – 25 sierpnia. Przy zachowaniu tych terminów rzepak wchodzi w okres zimowy z rozetą 6-8 wykształconych liści, i grubą szyjką korzeniową, co korzystnie wpływa na jego zimowanie. Opóźnienie o 7 dni może spowodować spadek plonu o 8 % a o 14 dni nawet do 15 %.
W niektórych, z reguły dużych, gospodarstwach rzepak uprawia się w systemem bezorkowym. Rolę spulchnia się (miesza się) bez odwracania, na głębokość 8-10 cm przy użyciu rototillera lub kultywatora
o sztywnych łapach. Taka uprawa pozwala na wymieszanie nawozów, rozdrobnienie ścierni i tradycyjny, tj. redlicowy siew. Tych ostatnich warunków nie zapewnia płytka uprawa talerzowa. Dlatego po niej, podobnie jak na nieruszanym po żniwach ściernisku, trzeba użyć siewnika z redlicami talerzowymi do siewu bezpośredniego. Chwasty ścierniskowe i samosiewy zniszczyć przedsiewnie totalnym herbicydem. Takie systemy uprawy roli mogą być uzasadnione wyjątkowo (z małą częstotliwością w rotacji) przy spóźnionych żniwach przedplonów i dużych powierzchniach obsiewu rzepaku, bądź w warunkach kategorycznej potrzeby zmniejszenia nakładów energii na uprawę. Badania wykazały, że o ile klasyczna uprawa przedsiewna średnio zwięzłej gleby pod rzepak wymaga ok. 2 500 MJ/ha, to samo spłycenie orki pozwala zmniejszyć nakłady energii o 10%, bezpłużna uprawa talerzowa (płytka) i bezpłużna uprawa kultywatorem (średniopłytka) – o 2/3, a uprawa zerowa (glifosatem) przed siewem -8-krotnie. Efekt produkcyjny takich uproszczeń jest uwikłany w interakcję z wieloma czynnikami siedliskowo-agrotechnicznymi. Przy jednokrotnym uproszczeniu w rotacji samego ogniwa uprawy przedsiewnej – redukcja plonu nie przekracza 8-12%. W warunkach technologii o niskim wskaźniku kompleksowości może jednak sięgać kilkudziesięciu procent. Wartość utraconego plonu jest wtedy znacznie większa niż efekt oszczędności w nakładach.
Nawożenie
Pobranie przez rzepak składników na 1 tonę plonu nasion (ze słomą) wynosi 55 kg N, 28 kg P2O5, 45 kg K2O, 6 kg Mg, 14-20 kg S. Warunkiem równowagi jonowej w glebie, zapewniającej efektywne odżywianie rzepaku, jest niekwaśny odczyn gleby i co najmniej średnia zasobność w makro-składniki. W takim siedlisku glebowym można stosować tzw. zachowawcze nawożenie mineralne, uwzględniając bilans wynosu składników z pola i ich zwrotu.
Ochrona rzepaku
Zwalczanie chwastów w rzepaku
Ochronę rzepaku najlepiej przeprowadzić przed lub bezpośrednio po siewie. W chwili obecnej mamy szeroki wybór preparatów do jesiennego zwalczania chwastów dwuliściennych w rzepaku.
Ochrona rzepaku przed szkodnikami
Najgroźniejszymi szkodnikami rzepaku ozimego są jesienią: pchełki, gnatarz rzepakowiec oraz tantniś krzyżowiaczek i czasami rolnice natomiast wiosną – chowacz brukwiaczek, słodyszek rzepakowy, chowacz czterozębny a także coraz częściej pryszczarek kapustnik. Do ich zwalczania w rzepaku można użyć jednego z wymienionych preparatów: Cyperkill Super 25 EC, Decis 2,5 EC, Karate Zeon 050 CS, Mospilan 20 SP, Nurelle D 550 EC itd.
Ochrona rzepaku przed chorobami
Spośród chorób grzybowych największy wpływ na końcowy plon rzepaku mogą mieć: zgorzel siewek (zwalcza się przez zaprawianie materiału siewnego), sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowych, zgnilizna twardzikowa, cylindrosporioza oraz szara pleśń. Pierwszy zabieg ochronny, szczególnie
w przypadku przedłużającej się jesieni, należy wykonać jednym z preparatów: Caramba 60 SL, Orius 250 EW, Horizon 250 EW. Mają one dodatkową zaletę – działają jak regulatory wzrostu, nie pozwalając roślinom rzepaku na nadmierny wzrost. W fazie od początku kwitnienia do opadania pierwszych płatków kwiatowych można stosować np.: Alert 375 SC, Amistar 250 SC, Caramba 60 SL, Mirage 450 EC, Orius 250 EW, Sumi Top, Horizon 250 EW itp.
Zbiór rzepaku
Rzepak zbieramy jednofazowo, kombajnem. Aby ograniczyć możliwość wysypania się nasion z łuszczyn można zastosować, odpowiednio wcześniej przed zbiorem, preparaty „sklejające”.