Pielęgnacja upraw rolniczych wiąże się z Integrowaną ochroną roślin co oznacza staranne rozważenie wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, a następnie przedsięwzięcie właściwych środków mających na celu zahamowanie rozwoju populacji organizmów szkodliwych oraz stosowanie środków ochrony roślin i innych form interwencji na ekonomicznie i ekologicznie uzasadnionym poziomie, a także zmniejszenie lub zminimalizowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi,
Pielęgnacja roślin polega przede wszystkim na zapobieganiu rozprzestrzeniania się chwastów, szkodników i sprawców chorób. Właściwie i terminowo przeprowadzone zabiegi agrotechniczne stwarzają odpowiednie warunki dla prawidłowego rozwoju roślin uprawnych, a silne i dobrze wykształcone rośliny, nawet w obecności organizmów szkodliwych są bardziej odporne na ich negatywne oddziaływanie. W celu zmniejszenia zagrożeń ze strony organizmów szkodliwych stosuj:
- właściwy płodozmian, następstwo roślin po sobie nie może być przypadkowe, przedplon powinien zapewnić dobre warunki rozwoju i wzrostu roślin oraz zwiększać zasoby próchnicy w glebie, np. groch i rzepak są dobrym przedplonem dla pszenicy ozimej, a zboża dla warzyw.
- odpowiednie stanowisko pod uprawę roślin, np. pszenica wymaga lepszych gleb niż ziemniak,
- zrównoważone nawożenie i nawadnianie, optymalne nawożenie w oparciu o badania gleby zapewnia dobrą kondycję roślin, natomiast np. wysokie nawożenie azotem sprzyja rozwojowi patogenów,
- odmiany roślin mało podatne na choroby i wyleganie,
- kwalifikowany materiał siewny i zaprawianie nasion, w przypadku niektórych patogenów, jak np. zgorzel podstawy źdźbła czy głownia kukurydzy są aktualnie jedyną formą,
- właściwy termin i gęstość siewu, zbyt wczesny wysiew zbóż jarych w niedogrzaną glebę wydłuża okres wschodów i naraża rośliny na porażenie przez patogeny powodujące zgorzel siewek; zbyt duże zagęszczenie łanu zboża może być przyczyną większego porażenia przez mączniaka prawdziwego czy rdzę brunatną,
- odpowiedni termin zbioru, właściwy termin zbioru ma także istotny wpływ na uzyskanie zadowalającego plonu. Na przykład opóźniony termin zbioru zbóż powoduje obniżenie jakości ziarna z powodu grzybów czerniowych na kłosach zbóż lub porastania.
- unikaj zbyt częstej uprawy tego samego gatunku rośliny po sobie, czyli tzw. monokultury. Na takich polach dochodzi do niebezpiecznego nagromadzenia materiału infekcyjnego. Stosowanie zdrowego, dobrej jakości i kwalifikowanego materiału siewnego jest jednym z podstawowych wymogów dobrej praktyki ochrony roślin. Ponadto:
- ureguluj odczyn gleby, zakwaszenie gleb to główny czynnik ograniczający produkcję roślinną w Polsce. Efektywność wykorzystania nawożenia uzależniona jest od poziomu pH. Gdy pH wynosi 6,5 – 7 dostępność składników dla roślin jest najlepsza. Przy lekkim zakwaszeniu gleby – ph poniżej 6,5, a szczególnie przy odczynie kwaśnym – 5,5 pobieranie P, K i N jest ograniczone. W takich warunkach najważniejsze jest poprawienie warunków pH poprzez wapnowanie i uzupełnienie magnezu.
Kukurydza
W celu przygotowania pola do uprawy kukurydzy, można zastosować głęboką orkę przedzimową na głębokość 25-30 cm za pomocą pługa obracalnego. Jeżeli przedplon został zebrany wcześniej bądź na polu pozostało dużo resztek pożniwnych, to przed orką należy zastosować agregat podorywkowy lub ciężką bronę talerzową. Na wiosnę pierwszym zabiegiem uprawowym jest bronowanie (na glebach lżejszych) bądź włókowanie (na glebach cięższych). Na glebach zimnych i zlewnych po zastosowaniu nawozów należy użyć ciężkiego kultywatora w celu rozluźnienia oraz ogrzania roli. Taki zabieg wykonujemy wczesną wiosną. Przed siewem należy zastosować na płytkiej głębokości agregat uprawowy, który będzie składać się z kultywatora i wału strunowego. Umożliwi to wysiew ziarniaków na równą głębokość i stworzy dobre warunki do kiełkowania nasion .Należy pamiętać, że tradycyjny sposób uprawy roli jest kosztowny oraz wymaga dużej liczby przejazdów po polu, a co za tym idzie pochłania większe ilości paliwa i energii. W związku z tym, w uprawie kukurydzy stosuje się uproszenia uprawowe, które polegają na spłyceniu orki, rezygnacji z uprawek pożniwnych oraz zastosowaniu wiosną agregatu przedsiewnego. Do największego uproszczenia zaliczamy uprawę bez orkową. Nasiona kukurydzy przed siewem powinny być zaprawione przeciwko chorobom i szkodnikom. Do zaprawy można również stosować feromon odstraszający ptaki. Kukurydzę na ziarno wysiewa się w nagrzaną glebę (ok. 7°C). W południowo-zachodniej Polsce taka temperatura przypada na III dekadę kwietnia, w północno-wschodniej w I dekadzie maja. Kukurydze na kiszonkę wysiewa się nieco później niż ziarnową, najlepiej do 10 maja. Kwitnienie czeremchy, porzeczki czerwonej oraz mniszka lekarskiego jest fenologicznym wskaźnikiem terminu siewu kukurydzy. Ilość wysiewu nasion kukurydzy jest uzależniona od wczesności odmiany i kierunku użytkowania. W uprawie na ziarno obsada roślin dla odmian późnych powinna wynosić około 80 tys. roślin/ha, a dla odmian wczesnych 100-120 tys. roślin/ha. Obsada odmian przeznaczonych na kiszonkę może wynosić od 80 do 120 tys. roślin/ha. Głębokość siewu na glebach wilgotnych i chłodnych wynosi około 4 cm, a na glebach lżejszych i ciepłych do 8 cm. Optymalna rozstawa rzędów powinna wynosić 70-80 cm, ale można ją zawęzić do 40-50 cm jeżeli nasiona będą wysiewane w większej odległości od siebie. Do wysiewu kukurydzy można wykorzystywać precyzyjne punktowe siewniki pneumatyczne lub punktowe siewniki mechaniczne, które wysiewają ziarniaki w określonych odległościach od siebie, najczęściej są to odstępy wynoszące 12-18 cm. Siewniki mogą być wyposażone w urządzenia do aplikacji nawozów i środków ochrony roślin. Początkowy wolny wzrost kukurydzy i mała obsada roślin powodują, że jest ona podatna na zachwaszczenie. Chwasty mogą przyczyniać się do obniżenia plonu o 80%. Bronowanie, zastosowane w początkowym okresie wzrostu, a następnie pielenie międzyrzędzi, ogranicza spadki plonu do 40-60% oraz likwiduje zaskorupioną glebę. Należy również stosować odpowiednie herbicydy, które niszczą chwasty jedno- i dwuliścienne. Najczęściej występującymi chorobami kukurydzy są choroby fuzaryjne, które przyczyniają się do powstawania zgorzeli siewek, zgnilizny korzeni, zgorzeli podstawy łodygi czy fuzariozy kolb. Powodują one znaczne obniżenie plonu ziarna, utrudniają zbiór, a przez wytwarzanie mikotoksyn mogą uniemożliwić wykorzystanie ziarna. Często występującą chorobą jest głownia guzowata kukurydzy, jednak jeżeli już się pojawi na polu to w małym nasileniu. Największe szkody w uprawie kukurydzy wyrządza omacnica prosowianka, ponieważ jej larwy żerują na łodygach kukurydzy, co może prowadzić do wylegania roślin, a jeżeli zostaną zaatakowane kolby, to dochodzi do dużych strat w plonie, a jego jakość ulegnie znacznemu obniżeniu. Uprawy kukurydzy, przede wszystkim prowadzone w monokulturze, może również uszkadzać zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa, która jest szkodnikiem kwarantannowym i podlega obowiązkowi zwalczania. W trakcie chłodnej wiosny, młode rośliny może uszkadzać ploniarka zbożowa, a do lokalnych szkód mogą przyczyniać się rolnice i mszyce. W Polsce dostępnych jest wiele środków chemicznych, które pomagają zwalczać choroby i szkodniki kukurydzy. Skuteczność takich środków jest zależna od dawki oraz sposobu i terminu zastosowania.
Rzepak
Rzepak jest opłacalną i rozwojową uprawą w warunkach Polski, jednak wysokie plony osiąga na stanowiskach lepszych, kompleksu żytniego b. dobrego oraz pszennego b. dobrego i dobrego. Bardzo ważnym czynnikiem warunkującym wysokie zbiory rzepaku jest pH stanowiska. Wysiew na stanowiskach o odczynie poniżej 5,8 powoduje zły rozwój początkowy roślin oraz, w późniejszych fazach rozwojowych, gorsze przyswajanie składników wnoszonych poprzez nawożenie. Jeśli zachodzi konieczność wapnowania to najlepiej wykonać je pod przedplon. Nieuregulowane pH gleby wpływa również na niedobór magnezu w roślinach. Zaleca się więc wapnowanie przy użyciu nawozów wapniowo – magnezowych. Ważnym czynnikiem jest umiejscowienie rzepaku w płodozmianie. Najwyższe plony uzyskuje rzepak siany po strączkowych, mieszankach zbożowo – strączkowych, jak również wczesnych ziemniakach. Pomimo to w Polsce większość plantacji lokalizuje się po wcześnie schodzących z pola zbożach. Ze względu na fakt, że rzepak jest żywicielem pośrednim mątwika burakowego zaleca się możliwie jak najrzadszą uprawę w płodozmianie z burakami cukrowymi. Niewskazana jest uprawa rzepaku po sobie i siew materiałem zebranym z własnej plantacji ze względu na możliwość utraty cech jakościowych nasion wynikających z łatwości przepylenia z innymi uprawami i chwastami krzyżowymi. Stanowisko pod rzepak należy przygotować bardzo starannie wykonując zestaw uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Po zbożach należy jak najszybciej zniszczyć ściernisko (podorywka, talerzowanie). Orka siewna powinna być wykonana na głębokość 20-22 cm wystarczająco wcześnie, aby gleba „osiadła” i wrócił naturalny podsiąk. W przypadku orki późniejszej należy zastosować wał kruszący i ugniatający. Uprawę przedsiewną wykonuje się najczęściej przy użyciu agregatu uprawowego. Rzepak sieje się na głębokość 1,5-2 cm w dobrze uprawioną glebę. Norma wysiewu wynosi ok. 3,5 kg/ha co przy kwalifikowanym materiale siewnym i dobrych wschodach zapewnia obsadę na poziomie 70-80 roślin/m2 Rzepak ozimy jest rośliną wymagającą wczesnego i terminowego siewu. W rejonie północno – wschodnim rzepak sieje się najwcześniej (około 15 sierpnia), w Polsce centralnej – około 20 sierpnia, natomiast w Polsce zachodniej – 25 sierpnia. Przy zachowaniu tych terminów rzepak wchodzi w okres zimowy z rozetą 6-8 wykształconych liści, i grubą szyjką korzeniową, co korzystnie wpływa na jego zimowanie. Opóźnienie o 7 dni może spowodować spadek plonu o 8 %.
Zboża
Przy uprawie zbóż należy wykonać pełny zespół uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Rozpoczyna się od podorywki, która zatrzymuje wilgoć w glebie, przykrywa osypane nasiona chwastów i pobudza je do kiełkowania. Następnie, po upływie kilku dni pole powinno być zabronowane w celu zniszczenia samosiewów przedplonu i wschodzących chwastów. Przyorana słoma powinna być dobrze rozdrobniona i równomiernie rozprowadzona. Aby przyspieszyć rozkład słomy, zaleca się zastosowanie około 8-10 kg azotu na 1 t słomy. Właściwie zagospodarowanie słomy po zbiorze zapobiega utrudnionym wschodom roślin i przerzedzeniu łanu. Pozwala to uniknąć szczególne zagrożenie dla zbóż uprawianych bezpośrednio po sobie. Na 2-3 tygodnie przed siewem wskazane jest wykonanie orki siewne. Uprawki pożniwne ograniczają choroby podstawy źdźbła, które stanowią ryzyko zbyt głębokiego siewu i uzyskuje się możliwość wytworzenia przez rośliny 2 węzłów krzewienia. Jeśli nie udało się wykonać orki siewnej na czas, konieczne jest zastosowanie wału Campbella, w celu wgłębnego kruszenia brył i przyspieszenia osiadania roli. Doprawienie roli pod zasiew po orce siewnej polega głównie na zastosowaniu agregatu uprawowego. Warto jest co 4-5 lat zastosować głęboszowanie, które poprawia znacząco warunki wilgotnościowe w glebie i przywraca życie biologiczne. Jesienią ostatnim zabiegiem pod zboża jare jest wykonanie orki przedzimowej na głębokość 25-30 cm. Wiosenny zespół uprawek pod zboża jare składa się z niewielkiej liczby zabiegów. Czas na uprawę jest bowiem krótki. Dlatego najważniejszym zadaniem uprawek wiosennych jest zatrzymanie w glebie jak największej ilości wody pochodzącej z opadów zimowych, przyspieszenie ogrzewania się gleby, a także uzyskanie właściwej, gruzełkowatej struktury wierzchniej warstwy gleby. Gleba powinna być uprawiona płytko na głębokość do 5 cm. Dzięki temu nie przerywa się podsiąkania kapilarnego wody gruntowej do warstwy, w której zostanie umieszczone ziarno. Na glebach lżejszych i średnich można za jednym przejazdem doprawić rolę do siewu. Na glebach zwięźlejszych wskazane jest wcześniejsze użycie włóki lub ciężkich bron, a po 2–3 dniach agregatu uprawowego. Pod zboża jare powinniśmy unikać orki wiosennej aby zbytnio nie przesuszyć gleby. Na glebach zwięzłych, z natury dobrze uwilgotnionych, wczesną wiosną należy odczekać z wjazdem w pole, aby nie dopuścić do nadmiernego zagęszczenia gleby, co ujemnie wpływa na wschody i wzrost zbóż jarych. Siew zbóż powinien odbywać się w optymalnym terminie. Rośliny radzą sobie wtedy najlepiej ze wschodami i równomiernym krzewieniem, dając największe plony. Terminy siewu zbóż zależą od regionu, gatunku zboża, terminu. W przypadku siewu zbóż jarych często mówi się, że należy je wykonać tak szybko, jak tylko możliwe będzie wejście w pole.